بازار روغن‌نباتی تحت تاثیر جنگ روسیه و اوکراین

تا دهه بیست شمسی، مصرف روغن‌نباتی در ایران به کلی رایج نبود و بیشتر از روغن حیوانی استفاده می‌شد. جالب است بدانید مصرف این ماده غذایی، در ابتدا بسیار با واکنش منفی مصرف کنندگان همراه بود. به تدریج و با افزایش مصرف و کاهش قیمت، سرعت رشد مصرف آن افزایش پیدا کرد و طی یک دهه تقریبا جایگزین روغنهای حیوانی شد. شاید فکر کنید روغن‌نباتی در ایران شناخته شده نبود. اتفاقا استخراج روغن از دانه های گیاهی قرنهاست در ایران رایج بوده و از این روغنها بعنوان داروهای گیاهی استفاده می‌شده است. حتی در برخی موارد نیز به عنوان یک ماده غذایی همراه با سایر مواد نظیر برنج و آرد و… مصرف می‌شد. در این مقاله سعی داریم به بازار روغن‌نباتی در ایران و جهان و تاثیر جنگ روسیه و اوکراین بر آن بپردازیم.

اندازه بازار روغن نباتی در جهان

در ایران روغن‌نباتی به عنوان یکی از محصولات مهم مورد نیاز مردم مورد توجه قرار گرفته به نحوی که سرانه مصرف آن طی دهه‌های بیست تا پنجاه شمسی با رشدی بالغ بر 30 درصد در سال روبرو بوده است. پیش بینی می‌شود، ارزش بازار روغن‌نباتی در جهان از 8/ 96 میلیارد دلار در سال 2019 به 5/ 119میلیارد دلار در سال 2025 برسد. از جمله عوامل تاثیرگذار بر رشد صنعت روغن‌نباتی، رشد جمعیت، بالاتر رفتن آگاهی‌های پزشکی مردم و اهمیت دادن به رژیم غذایی خواهد بود.

سهم اوکراین و روسیه از بازار روغن‌های گیاهی

روسیه و اوکراین صادرات ۲۹ درصدی گندم، ۸۰ درصدی بازار روغن‌نباتی و ۱۹ درصد ذرت دنیا را در اختیار دارند. با وقوع جنگ بین این دو کشور، دو بندر صادراتی مهم اوکراین از دسترس خارج شدند. کشورهای ایران، لبنان، ترکیه، مصر، مراکش، عربستان صعودی و امارات متحده عربی مشتریان مورد تهدید روسیه و اوکراین هستند. نکته حائز اهمیت آنکه با توجه به مرز مشترک ایران و روسیه، در این میان ایران می‌تواند علاوه بر جایگزینی اوکراین با روسیه، نقش ترانزیتی قابل قبولی بین روسیه و کشورهای خاورمیانه داشته باشد. در سال ۲۰۲۰ از بندر سالیانکا-آستاراخان ۱۳۵ هزار تن و از بندر علیا آستاراخان نزدیک به ۱۲۸ هزار تن انواع روغن نباتی به ایران وارد شده است.

اثر جنگ روسیه و اوکراین بر بازار روغن‌نباتی در ایران و جهان

ابوالحسن خلیلی، رییس هیات مدیره انجمن صنفی روغن نباتی ایران در مصاحبه با خبرگزاری ایلنا در پاسخ به این پرسش که آیا جنگ روسیه و اوکراین باعث خواهد شد که ما در تامین روغن آفتاب گردان با چالش مواجه شویم؟ گفت: منابع تامین روغن ما متعدد هستند و اوج گیری تنش در اوکراین باعث کمبود نخواهد شد که ما در کشور با کمبودی مواجه شویم.

وی ذخایر استراتژیک روغن در کشور را قابل توجه خواند و بیان کرد: در حال حاضر قیمت‌ جهانی دانه‌های روغنی و سایر غلات افزایش پیدا کرده که این مسئله تنها بازار روغن‌نباتی ما را با چالش مواجه نخواهد کرد و یک موضوع جهانی است.

خلیلی با معرفی منابع تامین روغن ایران، گفت: روسیه، اوکراین، مالزی جزو کشورهای تامین‌کننده روغن ما محسوب می‌شوند. همچنین دانه‌های روغنی از برزیل، کانادا و روغن آفتابگردان از آرژانتین و اوکراین وارد کشور می‌شود.

تامین کمتر از 10 درصد بازار روغن‌نباتی در داخل کشور

همچنین در این رابطه داریوش محمودی دبیر پیشین انجمن صنفی روغن نباتی گفت: در شرایط فعلی ذخایر ما قابل توجه است و می‌توانیم نیاز خود را تا ماه‌های آینده تامین کنیم. ما در زمینه تامین روغن آفتابگردان به اوکراین وابسته هستیم که به نظر می‌رسد می‌توان این نیاز را از منابع دیگر تامین کنیم.

وی در ادامه بیان کرد: می‌توانیم به امکانات روسیه در تامین روغن آفتابگردان بیشتر توجه کنیم. به نظر من نباید در این شرایط به این موضوعات بپردازیم چراکه تصور منفی و یا مثبت در بازار ایجاد کند و التهاب در بازار ایجاد شود.

محمودی با معرفی مسیرهای عمده واردات روغن، به بازار روغن‌نباتی گفت: روغن آفتابگردان از روسیه و اوکراین، روغن با پایه پالم از مالزی، روغن با پایه سویا از آمریکایی جنوبی وارد می‌شود.

وی با بیان اینکه کمتر از 10 درصد از نیاز بازار روغن‌نباتی در داخل کشور تولید می‌شود، گفت: در زمینه روغن به دیگر کشورها وابسته هستیم.

دبیر پیشین انجمن صنفی روغن نباتی در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان ترکیه را جایگزین اوکراین برای واردات روغن آفتابگردان کنیم؟ گفت: در شرایط فعلی شاید این امکان وجود داشته باشد اما باید به این نکته توجه کرد که ترکیه نیز تولیدکننده نیست و دانه‌های روغنی را از اوکراین وارد و آن را پالایش می‌کند.

به گفته وی؛ چالش در زمینه تامین روغن آفتابگردان جهانی است و تردید نداشته باشید که قیمت جهانی دانه‌های روغنی سویا و پالم نیز همچنان روند صعودی خواهند داشت.

سخنی با شرکتهای پخش مواد غذایی

آنچه مسلم است در این شرایط، ممکن است این جنگ بر توزیع مواد غذایی و مخصوصا تلاطم بازار روغن‌نباتی ایجاد شود. شرکت پخش ایما قصد دارد بعنوان یکی از معتبرترین شرکتهای توزیع کالا در استان تهران و البرز (کرج) وظیفه تامین نظام‌مند این ماده غذایی را در این دو استان بر عهده گرفته و با همکاری نهادهای ذیربط، این چالش موقتی را به سلامت بگذراند. کشور ما دارای پتانسیل‌های فراوانی برای تولید دانه‌های روغنی است و اتفاقاتی از این دست همواره ما را بر آن می‌دارد برای پیشگیری از تاثیر مخرب چنین پدیده‌هایی، تولید داخلی را تقویت نمائیم.